1898 yılında John Duff tarafından kurulan Benriach damıtımevi İskoçya’nın viski merkezinde, yani Speyside bölgesinde bulunuyor. Benriach için genel olarak meyvemsi ve zengin karakterleriyle bilinen Speyside bölgesinin en iyi temsilcilerinden biri diyebiliriz. Hatta Benriach’ın bunu biraz daha ileri taşıdığını ve viski severlere Speyside’ın tüm renklerini sunduğunu söyleyebiliriz…
Bu yazımda bu renkli markanın tarihini, üretim detaylarını ve markayı ilginç kılan özelliklerini sizlerle paylaşarak, sadece Türkiye’de değil, dünya vitrininde de adını sıkça duymaya başladığımız Benriach’dan bahsedeceğim.
Benriach’ın Tarihine Kısa Bir Bakış
Yazımın başında belirttiğim gibi Benriach damıtımevi 1898 yılında bir viski girişimcisi olan John Duff tarafından kuruluyor. Ne yazık ki kurulmasının henüz 2 yıl sonrasında, o dönem birçok damıtımevini etkileyen Pattison krizi* nedeniyle kapılarını kapatıyor.
*Pattison krizi: 1880’li yıllarda Robert ve Walter Pattison kardeşlerin yüklü krediyle büyüttükleri firmalarını gereksiz harcamalar ve yasa dışı aktivitelerle batırmalarını takiben ortaklık kurdukları viski firmalarını da beraberinde dibe çekmeleri olarak özetleyebileceğimiz sektörel bir kriz.
1900’de kapanan damıtımevi 1965’e kadar üretime ara veriyor. Tam 65 yıl viski üretmeyen damıtımevindeki maltlama bölümü açık kalıyor ve komşu damıtımevlerine maltlama hizmeti sağlıyor. Buradan elde edilen gelir üretim yapılmayan yıllar boyunca damıtımevini ayakta tutuyor. Yapılan yatırımlar ve renovasyon çalışmaları ile damıtımevi 1965 yılında üretime tekrar başlıyor.
Markanın tarihinde en önemli tarihlerden biri 1994 yılıdır. Bu tarihe kadar sadece harman viskilerde kullanılmak üzere viski üreten Benriach, 1994’te ilk şişelemesini çıkarıyor. Bu şişeleme 10 yıllık bir Single Malt olarak satışa sunuluyor. Bugün satışta olan Benriach 10‘un da bu ilk şişelemeden ilham alınarak yaratıldığını belirtelim.
Kuruluşundan bu yana pek çok kez el değiştiren Benriach, son olarak 2016’da Amerikan içki devi Brown Forman tarafından £285 Milyon karşılığında satın alınıyor. Brown Forman, bu anlaşma ile Benriach’a ek olarak Glendronach ve Glenglassaugh markalarını da bünyesine katıyor.
Bu satın almayla beraber Benriach çok ciddi atılımlar yapıyor. Bunlardan ilki 2017’de Dr. Rachel Barrie’nin baş harmancı olarak göreve başlaması oluyor. Kendisinden sonraki başlıklarda biraz daha detaylı olarak bahsedeceğim.
Diğer önemli gelişme ise 2020’de oluyor. Benriach her birini farklı üretim ve yıllandırma tekniğiyle ürettiği yepyeni bir malt serisini piyasaya sunuyor. Serinin şişe tasarımları 1994’te çıkarılan ilk Single Malt’larından ilham alınarak tasarlanıyor.
Benriach’da Viski Üretimi
Benriach’ın üretim süreciyle ilgili konuşabileceğimiz birçok detay var. Çok da fazla detaya inmeden Benriach’ı diğer damıtımevlerinden ayıran ve özel kılan birkaç noktayı sizlerle paylaşmak istiyorum.
Öncelikle damıtımevinin yaklaşık olarak yıllık 3 milyon litre üretim kapasitesine sahip olduğunu belirteyim. Bu rakam damıtımevinin olduğu bölgede bulunan diğer damıtımevleriyle kıyasladığımızda ortalamanını biraz üzerinde diyebiliriz. Damıtımevi 1985 yılında imbik sayısını 2’den 4’e çıkarmış. Günümüzde de hala 4 imbikle üretime devam ediliyor.
Benriach damıtımevinin en önemli özelliklerinden biri, ortaya çıkardıkları viskilerin çok zengin bir tat çeşitliliğine sahip olması. Bunun nedenlerini üretim detaylarına biraz daha yakından baktığımızda görüyoruz.
Turba (Peat) Kullanımı: Benriach ekspresyonlarının genel olarak meyvemsi ve yumuşak karakterleriyle Speyside karakterini fazlasıyla yansıttığını yazımın başında belirtmiştim. Fakat damıtımevinin Benriach The Smoky Ten gibi isli ve turba etkili ekspresyonlarının da olduğunu görüyoruz. Bunun sebebi Benriach’ın normal maltlanmış arpaya ek olarak turbayla maltlanmış arpalar da kullanması. Turba kullanımı yılın sadece belli bir dönemi oluyor ve bu döneme “Smoke Season” deniliyor. Bir damıtımevinden hem turbalı, hem de turbasız viskilerin çıkmasının çok sık görülen bir durum olmadığını belirteyim.
2 ve 3 kez Distilasyon: Benriach damıtımevinde genel olarak diğer birçok İskoç damıtımevinde olduğu gibi 2 kez damıtılarak viski üretiliyor. Fakat tıpkı turba kullanımında olduğu gibi Benriach, yılın belli dönemlerinde 3 kez damıtım yapıyor. 3 kez damıtılarak üretilen viskiler daha yumuşak karaktere sahip oluyor ve bu viskiler Dr. Rachel Barrie tarafından özenle analiz edilerek Benriach maltlarında kullanılıyor. Benriach’ın aynı zamanda yavaş damıtım yaparak reflux’ı arttırdığını ve hafif bir karakter elde etmeyi amaçladığını ufak bir teknik detay olarak paylaşmış olayım.
Olgunlaştırma: Benriach’ın “Eclectic cask maturation” adını verdiği özel bir fıçı operasyonu bulunuyor. Bu operasyonu kısaca dünyanın dört bir yanından, farklı karakterlere sahip en iyi fıçıların bulunarak olgunlaştırmada kullanılması olarak özetleyebiliriz.
Damıtımevi, Amerika’dan Bourbon ve yeni meşe, İspanya’dan Şeri, Portekiz’den Port, Fransa’dan kırmızı şarap, İtalya’dan Marsala ve Jamaika’dan Rom fıçıları temin ediyor. Ortaya çıkarılmak istenen viskinin karakterine göre bu geniş fıçı seçkisi içerisinden fıçılar seçiliyor ve olgunlaşmada kullanılıyor.
Benriach’ın ekspresyonlarına baktığımız zaman 3 veya 4 farklı fıçı kullanımı olduğunu görüyoruz. Örneğin, damıtımevinin en sevdiğim viskilerinden biri olan Benriach The Twelve olgunlaştırılmasında Bourbon, Port ve Şeri fıçılar tercih edilirken, Benriach The Smoky Ten’de Bourbon, Virgin oak (yeni meşe) ve Jamaika Rom fıçıları tercih ediliyor.
Fıçı üzerindeki “PX” ibaresine dikkat. Bu Pedro Ximénez şeri fıçısı anlamına geliyor.
Diğer teknik detaylar: Çok fazla detaya inmek istemiyorum demiştim fakat eminim ki aranızda benim gibi viski “nerd”leri de bulunuyor… Sizler için 2 detay eklemem daha olacak: Yerde maltlama (floor malting) ve tatlı lapa (Sweet Mash).
- Floor malting: Benriach, Speyside bölgesinde kendi maltlamasını yapan 2 damıtımevinden biri. Arpasının büyük kısmını outsource eden damıtımevi, yılın bir ayında arpasını kendi maltlayarak, bir nevi eski İskoç üretim tekniklerini yaşatmış ve bu kültürü onore etmiş oluyor.
- Sweet Mash: Lapalama (Mashing) aşamasında, Benriach genel uygulamadan farklı olarak öğütülmüş arpayı 3 kez değil, 4 kez sıcak suyla buluşturarak (four water wash) lapasında maksimum tatlılık oranına ulaşmayı ve sonrasında fermantasyonda daha yoğun bir meyvemsi karakter elde etmeyi amaçlıyor.
Speyside’ın En “Katmanlı” Viskileri
Üretim detaylarındaki tüm bu farklılıklar aynı çatı altında çok farklı karakterlerde maltların üretilmesine olanak sağlıyor. Bu maltların evlendirilmesiyle (marrying) de ortaya oldukça katmanlı, zengin ekspresyonlar çıkıyor.
Örneğin, Benriach turbayla islendirdiği matlarla, turbasız maltlarını harmanlayarak ortaya Benriach The Smoky Ten gibi isli karakterine rağmen yumuşak içimli ve alt notalarında meyve karakteri barındıran ekspresyonlar çıkarabiliyor.
Tabii ki bu harmanlama sürecini yönetmek, farklı tatlardan ortaya dengeli viskiler çıkarabilmek hiç kolay bir iş değil. İşte bu noktada devreye İskoçya’nın en önemli baş harmancılarından biri olan Dr. Rachel Barrie devreye giriyor.
Dr. Rachel Barrie (First Lady of Scotch Whisky)
Yaklaşık 30 yıllık deneyimiyle Dr. Rachel Barrie, viski dünyasının en önemli figürlerinden biri olarak kabul ediliyor. 2017’de Brown Forman ailesine katılan Barrie, şu anda Benriach, Glendronach ve Glenglassaugh markalarının baş harmancılığını yapıyor. Keeper of the Quaich ve The Whisky Magazine’s Hall of Fame gibi ödüllere sahip olan Rachel Barrie’nin, “First Lady of Scotch Whisky” ünvanına sahip olduğunu da belirteyim.
Bir baş harmancı olarak Dr. Rachel Barrie ne yapıyor diye merak ediyorsanız “Viski Harmanlama Sanatı” yazıma göz atmanızı öneririm. Linke tıklamaya üşenenler için de çok kısaca özetleyeyim: Barrie, damıtımevinden çıkan her bir viskinin kalitesinden sorumlu. Yazımın önceki bölümlerinde bahsettiğim dünyanın dört bir yanından gelen farklı fıçılardan tadımlar yaparak ortaya Benriach’ın zengin katmanlı viskilerini çıkaran isim Barrie.
Bir röportajında Barrie, kariyeri boyunca tam 150.000 farklı fıçıdan tadım yaptığını söylemiş. Bu her yıl 5.000 fıçı, her ay 416, her gün ise 14 farklı fıçı demek… İnanılmaz bir sayı!
Dr. Rachel Barrie ile online bir tadımda sohbet etme fırsatım olmuştu, müthiş bilgisine rağmen çok alçak gönüllü ve çok hoş sohbet biri. Tadımda Benriach The Twelve’in favorisi olduğunu ve baklava! ile harika bir eşleştiğini söylemişti. Denedim, gerçekten harika oluyor!
Benriach Ekspresyonları
Benriach 2020’de tanıttığı Core Range’inde 7 farklı ekspresyonu bulunuyor. Bunlar;
- Benriach The Original Ten
- Benriach The Smoky Ten
- Benriach The Twelve
- Benriach The Smoky Twelve
- Benriach The Twenty One
- Benriach The Twenty Five
- Benriach The Thirty
Core Range’e ek olarak markanın farklı üretim detaylarına dikkat çektiği Special Edition, Duty Free’ye özel sunduğu Travel Retail ve nadir viskilerden oluşan Archive serisi de bulunuyor. Benriach tadım notlarıma buradan göz atabilirsiniz…
Yıllarla Benriach
1898: Benriach damıtımevi viski girişimcisi John Duff tarafından kuruluyor.
1900: Kuruluşunun sadece 2 yıl sonrasında ekonomik nedenlerle damıtımevi kapanıyor.
1900-1965: 1900’de kapanan damıtımevi 1965’e kadar üretime ara veriyor. Tam 65 yıl viski üretmeyen damıtımevindeki maltlama bölümü açık kalıyor ve komşu damıtımevlerine maltlama hizmeti sağlıyor. Buradan elde edilen gelir üretim yapılmayan yıllar boyunca damıtımevini ayakta tutuyor.
1965: Damıtımevi tekrar üretime başlıyor.
1972: Damıtımevi 1970’li yıllarda turbalı viski denemelerine başlıyor. Bu denemelerde Highland turbası kullanılıyor. Günümüzde de Benriach, “Smoke Season” adını verdiği dönemlerde sınırlı sayıda turbalı viski üretiyor.
1985: Damıtımevindeki imbik sayısı 2’den 4’e çıkartılıyor.
1994: Benriach damıtımevi ilk Single Malt şişelemesini çıkarıyor. Bu tarihe kadar sadece harman viskilerde kullanılmak üzere viski üreten Benriach, ilk şişelemesini 10 yıllık bir Single Malt olarak satışa sunuluyor.
1998: Damıtımevi 1990’larda 3 kez damıtma denemelerine başlıyor. Denemeler sonucunda ortaya çıkan yumuşak içimli, meyvemsi karakterle, istenen elde ediliyor diyebiliriz. 3 kez damıtım markanın günümüzde de belli dönemlerde uyguladığı bir damıtım tekniği.
2015: Benriach, Icons of Whisky Awards’da yılın üreticisi seçiliyor.
2016: Amerikan içki devi Brown Forman tarafından £285 Milyon karşılığında satın alınıyor. Brown Forman, bu anlaşma ile Benriach’a ek olarak Glendronach ve Glenglassaugh markalarını da bünyesine katıyor.
2017: Dr. Rachel Barrie’nin baş harmancı olarak göreve başlıyor.
2020: Benriach her bir şişesini farklı üretim ve yıllandırma tekniğiyle ürettiği yepyeni bir malt serisini piyasaya sunuyor. Serinin şişe tasarımları 1994’te çıkarılan ilk Single Malt’larından ilham alınarak tasarlanıyor.
2021: Benriach damıtımevinin ziyaretçi merkezi açılıyor.
Brown Forman bünyesine geçtikten sonra yapılan hamlelerle adeta yükselişe geçen Benriach’ın adını viski severler olarak önümüzdeki yıllarda daha çok duyacağız gibi. Bu damıtımeviyle ilgili benim en çok ilgili çeken özellik geleneksel metotlara bağlılıklarıyla beraber, üretim süreçlerinde deneyselci bir yaklaşımları olması. Bu En kısa zamanda damıtımevlerini de ziyaret etmek ve oradan da notlarımı paylaşmak için sabırsızlanıyorum.
Barış Mercan
Bu yazı ilginizi çektiyse;
Leave a Reply