Viski ve parfüm ikilisini aynı başlıkta gördüğünüzde biraz şaşırmış olabilirsiniz. Peki ya size aslında bu ikilinin birbirlerine fazlasıyla yakın olduğunu söylesem?
Binlerce yıl öncesine dayanan geçmişleri, ortaya çıkış hikayeleri ve tabii ki uzmanlık gerektiren kategoriler olmaları nedeniyle, viski & parfümü oldukça benzer iki kültürün parçaları.
Bu yazımda, Viski ve parfüm ikisinin ortak noktalarından, iki sektörün iç içe geçtiği ürünlerden ve son olarak bende viski çağrışımları uyandırması nedeniyle çok sevdiğim birkaç parfüm önerisinde bulunacağım.
Parfüm: Viskinin Atası?
Öncelikle bu ikilinin tarihsel benzerliklerinden bahsedelim. Hem viski, hem de parfümün ortaya çıkışını damıtım tekniklerinin keşfedilmesine borçluyuz.
Bildiğiniz üzere viski yüksek alkollü bir içki türüdür. Bir viskiye viski diyebilmemiz için minimum %40 alkol derecesine sahip olması gerekir. Alkol derecesini bu seviyelere çıkarmak için damıtma tekniği kullanılır. Fermantasyon ile elde edilen düşük alkollü sıvı bakır imbiklerde damıtılır ve ortaya %50-60 seviyelerinde alkollü bir sıvı ortaya çıkar. Sonrasında bu alkollü sıvı belli bir süre meşe fıçılarda olgunlaştırılarak şişelenir.
Damıtma sadece viski için değil, vodka, tekila, konyak, cin, rakı, rom gibi yüksek alkollü içkilerin hepsi için olmazsa olmaz.
Alkollü içkilerin kökeninin MÖ 7000’li yıllara kadar gittiği söylenir. Yüksek alkolün hayatımıza girmesi ise MÖ 2000’li yıllarda Mezopotamya’da damıtma metotlarının ortaya çıkışıyla başlıyor (Damıtmanın ilk olarak Çin’de geliştirildiğini söyleyen kaynaklar da bulunmaktadır).
Damıtmaya dair ilk kanıtların bulunduğu Akad imparatorluğundan kalma kayıtlarda damıtmanın ilk olarak parfüm yapımı için kullanıldığı belirtiliyor. Yani bilinçli olarak parfümün alkolden daha önce damıtıldığını söyleyebiliriz.
Parfüm yapımı için ortaya çıkan damıtma teknikleri zamanla geliştiriliyor, ticaretin artması, dinlerin yayılması ve savaşlarla beraber farklı coğrafyalara gidiyor. 12. yüzyılda damıtmanın Avrupa’ya gelmesiyle beraber, o zamana kadar bira ve şarap tüketen Avrupa, yüksek alkollü içkilerle tanışmış oluyor.
Tabii bu dönem de yüksek alkol, içmek amacıyla değil öncelikle tıbbi amaçlarla üretiliyor. Neyse ki alkolün keyif verici etkisi ağır basıyor ve ilk önce şarabın damıtılmasıyla brendi sonra da farklı tahılların damıtılmasıyla vodka, cin ve viski gibi alkol türleri ortaya çıkıyor.
Tarihte viskinin geçtiği ilk kayıt 1494 yılına aittir. Dönemin İskoç Kralı IV. James, Lindores Manastırında keşişlik yapan John Cor’a “aqua vitae” (Latincesi yaşam suyu) yapması için yaklaşık 580 kg arpa verilmesini emreder. Bu arpaların kraliyet hazine defterine kaydı yapılır ve bu kayıt tarihte viskinin geçtiği ilk resmi belge olur.
Viski üretmek için öncelikle bira üretilmesi gerektiği için biraya viskinin atası derler (Bakınız: Viski Üretimi). İşin damıtma kısmına baktığımızda da benzer bir akrabalığı parfüm ve viski için de söylemek bence fazlasıyla mantıklı…
Koku – Koku – Koku
Biraz damıtma, biraz da viskinin tarihinden bahsederek bu iki kültürün tarihsel bütünlüğünü sağladık. Fakat aslında bağlantıyı kurmak için bu kadar da geçmişe gitmemize hiç gerek yok. İki kültürün de en önemli ortak noktası: Koku.
Viski tadımlarımda uzun uzun viski kültüründen bahsettikten (katılımcıların sabırlarını biraz sınadıktan…) sonra tadım kısmına gelindiğinde, tüm katılımcılar viskilerini yudumlamak için hemen kadehlerine hamle yaparlar. İşte bu noktada hemen devreye girer ve tadım yaparken içerek tatmadan önce koklayarak tatmanın öneminden bahsederim.
Parfüm ve viski için “farklı koku moleküllerinden oluşan formüller” ortak tanımını yapabiliriz.
Sadece viski tadımlarında değil tüm tadımlarda, damağımız bize sınırlı bir bilgi sağlar. Kadehimizdeki içkiyi asıl tanımamızı sağlayan şey ise burnumuz. Dilimiz, tatlı, tuzlu, ekşi, acı ve umami olmak üzere 5 temel tadı almamızı sağlarken, burnumuz 10 bin ila 40 bin farklı koku molekülünü ayırt edebilir (Kokular Kitabı, Vedat Ozan).
Kokladığımızda sadece farklı kokuları almaz, aynı zamanda farklı duygular da hisseder hatta hayatımızla ilişkilendirir ve adeta bir yolculuğa çıkarız. Çünkü koku algısı duygudurum ile beraber beynimizdeki aynı sinir sistemi tarafından işlenir (Kokular Kitabı, Vedat Ozan).
Örneğin, isli bir viski kokladığım zaman her seferinde kamp anılarım aklıma gelir. Benzer şekilde eğer özel bir viskiyi ilk kez çok keyifli bir ortamda tattıysam, aynı viskiyi ne zaman içsem ilk tattığım ana ve yere ışınlanırım. Unutamadığım bu anlardan ve viskilerden bir tanesi de Londra’daki Milroy’s viski barında içtiğim Talisker 18‘dir.
Sanıyorum buradan nereye varacağımı anlamışsınızdır. Tıpkı viskide olduğu gibi parfümler de bizlere farklı duygular hissettirir ve çağırışımlar yaptırırlar. Bazen sevdiğimiz birini hatırlatır, bazen unutamadığımız bir ana götürür, bazen de nahoş bir anıyı canlandırırlar. Kısacası parfümler bizlere farklı hisler yaşatırlar, ki bu nedenle parfüm reklamlarında kokuların kendisinden daha çok bize hissettirmek istedikleri temaları görürüz.
Ben hem tek başıma tadım yaparken, hem de düzenlediğim tadım etkinliklerinde “koklama” kısmına daha çok zaman harcamaya ve sadece aldığım kokulara değil bende uyandırdığı hisleri ve yarattığı çağrışımları anlamaya da özen gösteririm. Size de aynısını yapmanızı şiddetle tavsiye ederim.
Viski Kokulu Parfümler
Viski ve parfüm konusunda yapılan çalışmaların ve ortaya çıkan ürünlerin son yıllarda arttığını söyleyebiliriz. İki kültürün tarihsel ve tanımsal yakınlığıyla beraber, ürün olarak benzer segmentleri hedeflemesinin de bunda etkili olduğunu düşünüyorum. Viski karakterli parfümlere birkaç örnek verelim:
Kilian – Single Malt
Kilian’ın 2015 yılında çıkardığı parfümü. Adından da anlaşılacağı üzere Single Malt, alkol, malt, sedir ağacı, meyve kokularının olduğu güçlü karakterli viski gibi bir parfüm. Kilian markasının, lüks konyak üreticisi Hennessy’nin varisi olan Kilian Hennessy tarafından yaratılmış bir marka olduğunu da belirteyim..
Thierry Mugler – A Men Pure Malt
2009 yılından çıkarılan A Men Pure Malt, isli, ağaçsı ve baharatlı kokularıyla viski çağrışımları yapan bir parfüm. Bazı kaynaklarda turba notalarından bile bahsedilmiş. Şişe tasarımı da oldukça iddialı.
Kingdom Scotland – Metamorphic
Kingdom Scotland, bu yazı için araştırma yaparken karşıma çıkan ve ilk kez duyduğum çok butik bir İskoç markası. Markanın kurucusu Imogen Russon-Taylor’ın bir röportajını okumamla beraber markaya karşı anında bir sempatim oluştu diyebilirim. Çünkü bu markanın en önemli hedefi İskoç viskisi gibi İskoç parfümlerini de dünyada bir marka haline getirmek.
Kingdom Scotland’ın 3 parfümünden biri olan Metamorphic, karabiber, tütün, mineral, Islay maltı ve deri kokularıyla parfümü kullananlara kendini İskoçya’da hissettirmeyi vadediyor.
CH Men Privé
CH Men Privé, Carolina Herrera’nın maskulenliğiyle öne çıkardığı parfümü. Bu parfümün iletişimlerinde viski notları ve lüks yaşama fazlasıyla vurgu yapılıyor. Öne çıkan notalara baktığımızda viskiyle beraber deri, odun, kakule, lavanta ve adaçayı da paylaşılmış.
Bentley for Men Intense
2013 yılında piyasaya sürülen Bentley for Men Intense, bergamot, karabiber, tarçın, rom, deri, odun ve sedir ağacı kokularıyla viski çağırışımları yapan yoğun bir parfüm. Hem rom, hem de viski kokularını barındırmasıyla benim fazlasıyla ilgimi çekti.
Parfümsü Viskiler
Viskili parfümlerden bahsettik, şimdi de parfümlü viskilerden daha doğrusu “Parfümsü” viskilerden bahsedelim. “Parfümsü” viski tadım notlarında sıkça kullanılan bir tabirdir. Ben de veviski.com’da zaman zaman genellikle hoş ve zarif kokuları tarif etmek için kullanıyorum.
“Parfümsü” viski denildiği zaman, Teeling Small Batch, Glenlivet 15, Redbreast Lustau Edition, Cardhu 12 ve Yamazaki Distiller’s Reserve gibi ekspresyonlar aklıma gelen ilk örnekler. Sadece kokusu değil, şişe tasarımlarıyla parfümü anımsatan viskileri de buraya eklersek liste daha da uzar…. (Hibiki, Dalmore, Royal Salute)
Bu kısımda Macallan’ın Edition No.3 ekspresyonundan bahsetmeden olmaz. 2017 yılından satışa sunulan Macallan Edition No.3, markanın baş damıtımcısı Bob Dalgarno ve ünlü parfümör Roja Dove‘un farklı fıçılar üzerinde yaptıkları deneyler sonucu ortaya çıkardıkları bir ekspresyon.
Olgunlaştırma aşamasında 4 farklı türden 6 değişik fıçı kullanılan Macallan Edition No.3’den 250,000 adet şişe üretilmiş. Tadım notlarına buradan göz atabilirsiniz.
Parfüm, Yemek & İçki Eşleşmesi
Viski & parfüm konusunda bu sene adeta ufkumu genişleten bir etkinliğe katıldım. “The Nose Meets The Chef” adındaki etkinlikte, içki uzmanı Ayça Budak , şef Burçak Kazdal ve koku uzmanı Vedat Ozan‘ın ortaya çıkardığı harika eşleşmeleri deneyimledim.
Bu etkinlikte geceye özel hazırlanan yemekler, onlarla eşleştirilen içkiler ve son olarak da hem yemek hem de içkiyle benzer koku profiline sahip parfümler yer aldı. Her bir eşleşmeden çok keyif aldım ama benim için öne çıkan 2 eşleşme oldu.
İlki, enginarlı kuzu basma eşliğinde Kayra Heritage Episode 1 (2014) şarabı ve Iskarfand by Ormonde Jayne parfümü. Hepsinin ortak noktası ise “Pembe Biber” kokusu.
Diğeri ise, böğürtlen soslu ördek ile servis edilen Kayra Versvs Syrah Viognier 2017 ve Wild Berries by Keiko Mencheri parfümü. Bu üçünün ortak elementi ise “Kırmızı Meyveler” kokusuydu.
Bu tadımda kokunun aslında farklı kategorilerde nasıl ortak bir pay olabileceğini görmek keyifli ve ilginç bir deneyim oldu. Tüm eşleşmelerden fazlasıyla keyif alsam da etkinlikte gözlerim viskiyi aramadı desem yalan olur. Benzer bir tadım viski, yemek ve parfüm olarak da muhteşem olabilir…
Türkiye’den Örnekler
Yukarıda bahsetmiş olduğum viski içerikli parfümleri Türkiye’de bulmak pek kolay değil. Bulunanlar da farklı sitelerde olmasına rağmen stoklarda görünmüyor. Yine de şansınızı deneyebilirsiniz.
Viski & parfüm araştırmamı yaparken karşıma çıkan parfümlerin hepsinde belli kokuların ortak olduğunu gördüm. Sedir ağacı, deri, vanilya, odun, zencefil, tuz, tütün, yosun gibi kokular bunlardan birkaçı. Bu kokuların birçoğunun viskilerde de karşımıza çıktığını görüyoruz.
Buna göre bu karakterlerin belirgin olduğu ve Türkiye’de de kolayca bulabileceğiniz birkaç parfüm önerisinde bulunmak istiyorum. Üzerlerine linkleri de ekledim.
- Bvlgari Man Wood Essence: Sedir, servi ve vetiver ağaçsı kokular.
- Tom Ford Ombre Leather: Baharat, paçuli, yasemin, yosun ve deri.
- Dolce & Gabbana The One Grey: Kakule, acı narenciye, tütün ve odun.
- Dolce & Gabbana The One: Greyfurt, kakule, zencefil, portakal, sedir ağacı ve tütün.
- Mont Blanc Legend Night: Bergamot, ada çayı, nane, elma, sedir ağacı, vanilya, odun.
- Guerlain L’homme Ideal: Bergamot, mandalina, biberiye, badem likörü, vanilya, sedir ağacı ve deri.
- Mont Blanc Legend Spirit: Bergamot, pembe biber, lavanta, meşe, yosun, odun.
Bu parfümler arasında Man Wood Essence ve Guerlain L’homme Ideal favorilerim diyebilirim. Bir şişe viskiyle beraber kendiniz veya bir sevdiğiniz için harika bir hediye olabilir.
Kaynak
Vedat Ozan – Kokular Kitabı
Rod Philips – Alkol Tarihi
Yorum Yazın