Harman viski nedir ve nasıl üretilir? Harman viskiler nasıl ortaya çıktı? Harman viski mi yoksa malt viski mi? Öne çıkan harman viski markaları ve harman viskilere dair her şeyi bu yazıda bulabilirsiniz.
Harman Viski Nedir?
Harman viskiler için kısaca malt ve tahıl viskilerin karışımı diyebiliriz. Bu karışımdaki oran genellikle 40% malt, 60% tahıl viski şeklindedir. Daha standart bir tanım yapmak gerekirse; harman viskileri 2 veya daha fazla damıtımevinde üretilmiş viskilerin belli bir oranda karıştırılmasıyla elde edilen viskiler olarak tanımlayabiliriz.
Bu karışımı bir formüle de benzetebiliriz. Her markanın farklı bir formülü bulunur ve bu formülde yer alan viskiler damıtım evinin baş harmancısı tarafından özenle seçilir. Baş Harmancıların uzun yıllar eğitim gördükten sonra bu ünvanı aldıklarını ve sektörde oldukça saygı duyulan kişiler olduğunu da belirtelim.
Harman viski yapımı için en az 2 viski yeterli olsa da, genellikle bu rakam 15 ila 40 adet arasındadır. Bunun öncelikli sebebinin, markaların formüllerinin başka markalar tarafından kolayca taklit edilmesini engellemek olduğunu söyleyebiliriz.
Diğer bir sebep de, ileride harman içerisinde bulunan viskilerin temin edilmesinde yaşanabilecek riskleri minimize etmek olabilir. Örneğin; yıllar içerisinde harman içerisinde yer alan bir malt viskinin üretildiği damıtımevi kapanabilir. Bu durumda, marka viskinin karakterini aynı tutabilmek için, 1 veya daha çok damıtımevinden temin edeceği maltları farklı oranlarda harmanına dahil edebilir.
Tahıl (Grain) Viski Nedir?
Malt viskiler bildiğiniz üzere, tek bir damıtımevinden çıkan viskilerdir. %100 arpadan üretilen malt viskiler, “Pot still” denilen bakır imbiklerde damıtılarak yapılır. (Örneğin; Lagavulin 16, Talisker 10, Glenfiddich 12, Aberlour 12)
Harman viskiler ise malt ve tahıl viskilerin karışımından oluşur. 2 tür arasında farkı açıklayabilmek için öncelikle tahıl viskiden bahsetmek gerekiyor.
Tahıl viskiler, malt viskilerden farklı olarak Coffey imbiği olarak bilinen sanayi tipi imbiklerde sürekli damıtım tekniği ile üretilen viskilerdir. Tahıl viskilerin malt viskiler gibi karakteristik aromaları yoktur, çoğunlukla birbirlerine benzer notalara sahiplerdir.
veviski.com’da yer alan Tahıl viski tadım notlarıma buradan göz atabilirsiniz…
Tahıl viskilerin üretimi malt viskilere göre daha az maliyetlidir ve genellikle harman viskilerin yapımında kullanılır. Fakat son yıllarda tahıl viskilerin de şişelenip satılmaya başlandığını da belirtelim (Haig Club, Compass Box, Teeling).
Malt ve Tahıl viskilerin farkı özetle şu şekilde;
Malt Viskiler
- %100 arpadan üretilir.
- “Pot still” denilen geleneksel bakır imbiklerde damıtılarak üretilir.
- Üretim sürecindeki farklılıklara göre malt viskiler bazı karakteristik özelliklere sahip olurlar.
Tahıl Viskiler
- İçerisinde arpaya ek olarak mısır veya buğday gibi diğer tahılları da barındırır.
- Coffey imbiği olarak bilinen sanayi tipi imbiklerde sürekli damıtım tekniği ile üretilir.
- Genellikle birbirlerine benzerler, keskin karakteristik ayrımları yoktur.
Malt Harmanı (Blended Malt) Nedir?
Malt harmanları, adından da anlaşılacağı üzere malt viskilerin karışımından oluşuyor. Aynı harman viskiler gibi malt harmanları da 2 ya da daha fazla damıtımevinden çıkan viskilerin harmanlanmasıyla üretiliyor.
Burada bilmemiz gereken tek detay; malt harmanlarının içlerinde tahıl viski barındırmaması ve sadece malt viskilerden oluşmasıdır.
Örnek: Johnnie Walker Green Label, Monkey Shoulder, Chivas Regal Ultis, Compass Box Peat Monster.
Ufak bir not: Aslında tek malt viskiler de harmanlama sonucu üretilmektedir. Örneğin, bir Glenlivet 12 üretmek için damıtımevinde bulunan 12 yıllık fıçılar alınır ve birbirleriyle karıştırılır. Bu aslında bir nevi harmanlama olsa da, bu işlem literatürde “vatting” ya da “marrying” şeklinde geçer.
Harman Viskiler Nasıl Ortaya Çıktı?
Harman viskilerin hikayesi, 1831 yılında Aeneas Coffey adlı İrlandalı bir mucidin Coffey imbiğini geliştirmesiyle ile başlar. Coffey imbiğini kısaca sanayi tipli imbikler olarak özetleyebiliriz.
Aeneas Coffey, sürekli damıtım tekniğini esas alan bu imbiklerle viski üretimini çok daha ucuz ve verimli hale getirmeyi amaçlamış. Coffey imbiklerine aynı zamanda patent ya da kolon imbik de denilmektedir.
Coffey imbiklerde, buğday, çavdar, mısır gibi değişik tahıllardan üretilen viskinin karakterinin, geleneksel pot imbiklerde üretilen alkole göre daha yumuşak, yüksek alkollü ve yumuşak bir karakterde olduğunu söyleyebiliriz.
Coffey imbiklerinde üretilen tahıl viskisini, ilk kez harmanlamada kullanan kişi ise 1853 yılında Andrew Usher olmuş. Edinburgh’lü bir viski tüccarı olan Usher, o dönemlerde oldukça yoğun karaktere sahip malt viskileri, daha yumuşak karakterli tahıl viskiler ile harmanlayarak daha geniş bir kitlenin ilgisini çekecek hale getirmeyi amaçlamış.
Andrew Usher’ın, Glenlivet maltı ve tahıl viskilerin karşımından yaratığı Old Vatted Glenlivet‘in, tarihteki ilk harman viski olduğuna inanılıyor.
Harman Viski Nasıl Üretilir?
Yazının daha önceki başlıklarında açıkladığım şekilde, harman viskiler 15 ila 40 malt ve tahıl viskinin baş harmancılar tarafından ustalıkla harmanlanması ile üretiliyor.
Baş harmancılar, bir harmanı ortaya çıkarmak için günde onlarca hatta yüzlerce farklı viski tadarlar. Bu viskileri farklı oranlarda karıştırarak belli bir karaktere ulaşmayı amaçlarlar. Bu karakter ise markanın stratejisine veya baş harmancının tecrübe ve yaşamına göre belirlenir.
Baş harmancıların temelde 3 görevi vardır. Bunlar;
- Marka bünyesinde bulunan harmanların kalitesini ve devamlılığını sağlamak (Örneğin, 150 yıla yakın bir süredir piyasada olan Johnnie Walker Black Label‘ın aynı tatta kalmasını sağlamak…)
- Piyasa ve tüketicilerin taleplerine göre yeni harmanlar yaratmak (Uzak Doğu pazarına özel üretilen Chivas Regal Mizunara…)
- Gelecek ile alakalı öngörüler geliştirmek ve buna göre markanın 10-20 sene sonraki stratejilerini oluşturmak.
En tanınmış baş harmancılara, Richard Paterson (Whyte & Mackay), Colin Scott (Chivas Regal), Jim Beveridge (Johnnie Walker), John Ramsay (The Edrington Group), Shinji Fukuyo (Suntory) David Stewart’ı (William Grants) örnek verebiliriz.
Öne Çıkan Harman Viski Markaları
Maltlara göre çok daha yüksek üretim miktarlarına ve bulunurluluğa sahip harman viskiler, dünya viski tüketiminin %92’sini oluştururlar. Hiç şüphesiz harmanların, malt viskilere kıyasla daha geniş kitlelerin damak tadına göre üretilmiş olmaları ve daha az maliyetli olmalarının (genellikle) bu rakamdaki payı büyük.
Uzun zamandır hayatımızda olan ve artık klasikleşmiş olan bu harman viski markaları muhtemelen her ülkede görmek mümkündür.
- Johnnie Walker
- Chivas Regal
- Ballantine’s
- Grant’s
- Cutty Sark
- J&B
- Dewar’s
- Jameson
Eğer viski tüketiminin çok az olduğu bir ülkeye gitseniz ya da menüsünde çok çok az viski bulunan bir barda otursanız bile, yukarıda vermiş olduğum markalar mutlaka karşınıza çıkacaktır.
Bu markalara dünya genelinde ciddi satış hacimlerine sahip olan ve isimlerinden giderek daha çok bahsettirmeye başlayan Crown Royal, Canadian Club, Nikka ve Hibiki gibi farklı ülkelerin harman viskilerini de ekleyebiliriz.
Harmanların İçinde Hangi Malt Viskiler Bulunuyor?
Yazının başında harman viskileri, malt ve tahıl viskilerden oluşan bir formüle benzetmiştik. Bu formüllerin birçoğu gizli olsa da, bazı markalar formüllerinde yer alan bir veya birkaç malt viskiyi paylaşmaktan çekinmezler. Bu paylaşımın amacının çoğu zaman pazarlama amaçlı olduğunu da belirtelim.
İçinde bulunan malt viskilerin bazılarını bildiğimiz harmanlara birkaç örnek;
- Johnnie Walker – Cardhu, Clynelish, Talisker, Caol Ila, Glen Ord, Mortlach, Royal Lochnagar, Glendullan, Teaninich, Benrinnes, Dailuaine, Mannochmore, Glenlossie, Cragganmore.
- Chivas Regal – Strathisla, Aberlour, Glenlivet, Longmorn.
- Ballantine’s – Glentauchers, GlenBurgie, Miltonduff, Scapa.
- Famous Grouse – Highland Park, Glenturret
- Cutty Sark – GlenRothes
- Dewar’s – Aberfeldy, Craigellachie, Royal Brackla.
- J&B – Knockando, Strathmill.
- Whyte & Mackay – Dalmore, Jura.
- Teacher’s – Ardmore, Glendronach, Glentauchers.
- White Horse – Lagavulin, Cragganmore, Glen Elgin, Craigellachie.
- Antiquary – Tomatin.
Harman Viskiler Hakkında İlginç Bilgiler
%92 – Harman viskiler Dünya viski tüketiminindeki payı.
1831 – Harman viskilerin hayatımıza girmesini sağlayan Coffey imbiğinin icat edildiği yıl.
Johnnie Walker – En çok satan İskoç harman viskisi (156.6 Milyon Litre).
1853 – Tarihteki ilk harman viski olduğuna inanılan Old Vatted Glenlivet‘in çıkışı.
2.6 milyon $ – Whyte & Mackay markasının“The Nose/Burun” lakaplı baş harmancısı Richard Paterson’ın burnunu sigortalattırdığı tutar.
Fransa – En fazla harman viski tüketilen ülke.
56.2 Milyon Litre – 2016 yılında satılan Jameson miktarı (En çok satan İrlanda Harmanı).
Harman mı yoksa Malt mı?
Katıldığım viski etkinliklerinde malt ve harman viskilerin sıkça karşılaştırıldığına şahit oldum. Bu karşılaştırmalar sırasında da genel olarak, “Ben harman viski içmiyorum”, “Malt viskiler daha iyi” veya “Harman viskiler çok kaliteli değil” gibi yorumlar duyuyorum.
Bence doğru olan harman viskileri türüne bakmaksızın önyargısız bir şekilde değerlendirmek ve keyfini çıkarmak. Tıpkı malt viskilerde olduğu gibi harman viskilerde de daha çok ya da az keyif alacağınız viskiler olacaktır.
Örnek vermek gerekirse; harman viskilerin “genel olarak” daha ucuz olmaları sebebiyle, malt viskilerden daha “az kaliteli” olduğu söylenir. Fakat işin aslı, malt viskilerden katbekat daha pahalı olan premium harmanlar da bulunmaktadır. Johnnie Walker Blue Label, Ballantine’s 17, Chivas Regal 25 ve Hibiki Japanese Harmony aklıma gelen ilk örnekler… Bu premium harmanlar en az malt viskiler kadar (hatta belki de daha fazla) yoğun ve kompleks karakterlere sahiplerdir.
Buna ek olarak, bildiğiniz üzere harman viskilerin yapımında tahıl viski de kullanılmaktadır ki harmanların genel olarak daha uygun fiyatlı olmasının sebebi de budur. Fakat yazının başında da belirttiğim gibi harman viskiler bu tahıl viskilerle beraber, farklı damıtımevlerinden “yüksek kalite” maltlar da içermektedir. Bir de bu maltların hayatlarını viskiye adamış üstatlar tarafından özenle seçilip harmanlandığını düşünün…
Bu yazı ilginizi çektiyse;
Viski hakkında temel bilgiler…
Leave a Reply